top of page
PANOPTİKON
''Panoptikon, bir toplum ve bir iktidar türünün ütopyasıdır.''
M. Foucault
‘’Panoptikon’’ 1785 yılında Jeremy Bentham tarafından tasarlanmış bir hapishane modelidir. Kelime anlamı (pan) bütünü (optikon) gözetlemek anlamına gelmektedir. Görülmeden gözetleme ilkesine dayanan panoptikon; gözetlemenin nerden ve kim tarafından yapıldığını bilmeyen mahkûmun kendini iktidar karşısında disipline etmesi üzerine temellenir. Bentham’ın önerdiği hapishane modelinde dairesel yapı, iç mekâna bakan hücrelerden oluşmaktadır. Yapının merkezinde ve hücrelerin karşısında ise gözetleme kulesi bulunmaktadır. Hücrelerde dışarı bakan pencereden gelen ışık sayesinde mahkûmların silüetleri, hareketleri kuleden takip edilebilmektedir. Böylece gözetleyeni göremeyen ama her an izlendiğini düşünen mahkûm, disiplini içselleştirerek her an itaat etmek konumuna getirilmektedir. Foucault'ya göre her ne kadar Bentham ’ın önerdiği model inşa edilememiş olsa da barındırdığı düşünce modeli ile iktidarın gözetim mekanizmasının temelini oluşturmaktadır. Günümüzün hızla gelişen teknolojisi ve kurumların da bu teknolojiyi kullanması ile birlikte iktidarın gözetimin boyutları hızla artmaktadır.
İlgili kaynaklar
-M. Foucault, Büyük Kapatılma, Ayrıntı Yayınları, 2000.
-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/138301
-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/95677
bottom of page