top of page

PANOPTÄ°KON

''Panoptikon, bir toplum ve bir iktidar türünün ütopyasıdır.''

                                                                                                     M. Foucault

​

‘’Panoptikon’’ 1785 yılında Jeremy Bentham tarafından tasarlanmış bir hapishane modelidir. Kelime anlamı (pan) bütünü  (optikon)  gözetlemek anlamına gelmektedir. Görülmeden gözetleme ilkesine dayanan panoptikon; gözetlemenin nerden ve kim tarafından yapıldığını bilmeyen mahkûmun kendini iktidar karşısında disipline etmesi üzerine temellenir. Bentham’ın önerdiÄŸi hapishane modelinde dairesel yapı, iç mekâna bakan hücrelerden oluÅŸmaktadır. Yapının merkezinde ve hücrelerin karşısında ise gözetleme kulesi bulunmaktadır. Hücrelerde dışarı bakan pencereden gelen ışık sayesinde mahkûmların silüetleri, hareketleri kuleden takip edilebilmektedir. Böylece gözetleyeni göremeyen ama her an izlendiÄŸini düÅŸünen mahkûm, disiplini içselleÅŸtirerek her an itaat etmek konumuna getirilmektedir. Foucault'ya göre her ne kadar Bentham ’ın önerdiÄŸi model inÅŸa edilememiÅŸ olsa da barındırdığı düÅŸünce modeli ile iktidarın gözetim mekanizmasının temelini oluÅŸturmaktadır. Günümüzün hızla geliÅŸen teknolojisi ve kurumların da bu teknolojiyi kullanması ile birlikte iktidarın gözetimin boyutları hızla artmaktadır. 

Ä°lgili kaynaklar

-M. Foucault, Büyük Kapatılma, Ayrıntı Yayınları, 2000.

-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/138301

-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/95677

bottom of page