top of page
havva.jpg

Pandemiye Dair Ütopyalar...

ütopya.jpg
736px-Garden_City_Concept_by_Howard-613x

"... ütopyalar, sanıldığının aksine hayalî kurgular veya kuruntular deÄŸildir; gerçeklere dayanan umut, ufuk ve yurt arayışlarıdır. Ütopyalar hem bir ağıt hem de daha iyi bir gelecek, daha güzel bir hayat veya daha yaÅŸanabilir bir dünya arayışı yani...

 

Özetle, bütün ütopyalar, zihin veya düÅŸünce dünyasının beslediÄŸi, yeÅŸerttiÄŸi hayaller üzerine inÅŸa edilirler. Ä°ster politik ütopyalar olsun, isterse edebî, bilim-kurguya dayalı hayaller, fark etmez; ikisi de yaÅŸadığımız dünyanın zihin setleri üzerinden üretilir..."

heterotopya.jpg
Corbusierville3millionsg.jpg
distopya.jpg
zvg001.jpg

SALGIN TEMALI KÄ°TAPLAR

Soldan saÄŸa doÄŸru: Ebenezer Howard'ın Bahçekent ütopyası, Le Corbusier'in Işıyan Kent önerisi, Archigram grubunun hareket eden ÅŸehir ütopyası

PANDEMÄ° ÜZERÄ°NDEN GELECEÄžE DÖNÜK DÄ°STOPYALAR/ÜTOPYALAR

 

“Ütopyaların tarihteki en önemli etkileri, tarihi ve toplumu dönüÅŸtürme yetileri olmuÅŸtur.”

Ece Ceylan Baba - Ä°deal Kent Arayışında Mimari Ütopyalar

 

2019 yılı sonunda Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve ülkemizdeki ilk hastanın da Mart 2020 itibariyle görüldüÄŸü koronavirüs pandemisi beraberinde geleceÄŸe dönük söylemleri de getirmiÅŸtir. Söylemlerin bir kısmı ütopik içerikli olmakla birlikte bir kısmı ise distopik karakterlidir. Söylemlerin bir kısmı ise ikisi arasında kalmakta, birine daha yakın olmakla birlikte diÄŸerini destekleyen öÄŸeler barındırmaktadır. Yine bu söylemlerin süreç içerisindeki etkenler nedeniyle karakter deÄŸiÅŸtirmesinin (genellikle ütopik karakterli bir söylemin distopikleÅŸmesi yönünde) mümkün olduÄŸu unutulmamalıdır.

Matrumandir-Auroville-pudduchery-eco-tow
NINTCHDBPICT000523062640.jpg

Soldan saÄŸa doÄŸru: Hindistan - Auroville'de inÅŸa edilmiÅŸ ekolojik ütopya örneÄŸi ÅŸehir, bir dejenere ütopya örneÄŸi olarak Paris'te bulunan Disneyland  

Pandemi sonrası geleceÄŸe dönük ütopya tahayyüllerinin eski ütopyalardan esinlenmeler taşıdığı söylenebilir. Söylemlerden bazıları Ebenezer Howard’ın Bahçekent ütopyasını hatırlatırken kent yoÄŸunluÄŸunu azaltma, doÄŸayla rekabet etmek yerine onunla barışık bir kentsel organizasyon kurma niyeti taşımaktadır. Archigram grubunun yürüyen ÅŸehir ya da takılıp sökülen ÅŸehir önerileri esnekliÄŸe ve izole olmaya elveriÅŸlilikleri ile söylemlerin fikirsel boyutunu zenginleÅŸtirmektedir. Hiper bina örnekleri ise kenti yapı ölçeÄŸine sığdırma öngörüsü ile yapı stoÄŸunu azaltma, doÄŸaya olan müdahaleyi azaltma gibi nedenlerden ötürü dikkat çekicidir. Söylemlerden biri olan “demokratikleÅŸme ideali” pandemi sürecinde beyin gücü ile çalışan iÅŸ kolunun kas gücü ile çalışan iÅŸ gücüne ne kadar ihtiyaç duyduÄŸunu ve bu nedenle sınıfsal ayrımın (beyaz yakalı, mavi yakalı) çözünmesi gerektiÄŸi üzerinden kurulurken “doÄŸayı esas alan yerleÅŸme pratikleri” de doÄŸanın; üretim-tüketim dengesini, yaÅŸanabilir ve sürdürülebilir kenti oluÅŸturmada esas alınması üzerine kurulmuÅŸtur.  “Global dijital vatandaÅŸlar” söylemi ise fiziksel sınırların erimesi, insanların birbirlerine daha hızlı ulaÅŸması ve birlikte hareket etmenin kolaylaÅŸması düÅŸünceleri üzerinden inÅŸa edilmektedir. “Yeni dünya düzeni” söylemi ise daha iyi bir yaÅŸam ÅŸekli, daha iyi bir ekonomik sistem ve dünya toplum refahının yükselmesi üzerine inÅŸa edilen ve her ne kadar kendisi ve içeriÄŸi yeni olmasa da hayata geçirilmesi konusunda pandemiyi fırsat olarak gören söylemlerden biridir.

dyn007_original_518_520_pjpeg_2649770_78
01_Bangkok-Hyperbuilding.jpg

Soldan saÄŸa doÄŸru: Paolo Soleri'nin Hiperbina önerisi, Rem Koolhaas ve OMA tasarımı inÅŸa edilmemiÅŸ Hiperbina (Bangkok, Thailand, 1996)

Ütopya tahayyüllerindeki eski kent ütopyalarını referans alan söylemler, distopyalarda bilim kurgu eserlerinden yararlanmaktadır. Levent Åžahin’in Pandeminin PatafiziÄŸi Üzerine Fragmanlar isimli yazısında distopyaların iki öncül etrafında ÅŸekillendiÄŸi görülür: Zamansal öncül ve güç öncülü. Zamansal öncül; tahayyülün uzak ya da yakın geleceÄŸe havale edilmesi durumu ile güç öncülü ise sistem ya da varlıkları hareketsizleÅŸtirecek kadar güçlenmek (örn. Matrix serisi) ya da ortadan kalkarak varlıkları hayatta kalması imkansız bir çevreye mahkum etmek (örn.Mad Max filmi) ÅŸeklinde ifade edilebilir. Distopik söylemlerden biri doÄŸayla olan iliÅŸkinin göz ardı edilmeye devam edilmesi ile ortaya çıkacak kuraklık, açlık ve verimsiz topraklar ile karşı karşıya kalma durumu ve bunun sonucunda toprak, su, hatta oksijen üzerine yapılabilecek “kaynak savaÅŸları”dır. Bir diÄŸer söylem pandeminin hızlandırdığı yapay zeka ve robot teknolojilerinin insanların çoÄŸunu iÅŸÅŸiz bırakması ÅŸeklindedir. Yine yapay zeka teknolojilerinin    evden dışarıya çıkmaya gerek bırakmayacak ÅŸekilde geliÅŸmesi (evden saÄŸlık hizmeti verilebilecek kadar) ile bütün iletiÅŸimin dijitalleÅŸerek adeta insanları da dijitalleÅŸtirmesi ve toplum olma yetisinin kaybedilerek yalnızlaÅŸmanın artması, distopik söylemler arasında kendisine yer bulmaktadır. “Yerel yönetimlerin güçlenmesi, federasyonlara ve özerkliklere dönüÅŸüm” ise seçim güvenliÄŸi, demokrasi gibi kavramları olumsuz etkileyeceÄŸi ve ırkçı söylemleri arttıracağı düÅŸüncesi ile distopya söylemleri arasında yer almaktadır. Bir diÄŸer söylem “dijitalizmin totaliter bir idare yaratması” ve bunun yeni nesil bir gözetim toplumu yaratarak daha fazla kontrol içeren teknolojik çözümler ile gizliliÄŸin ve mahremiyetin kontrole feda edilmesi ÅŸeklindedir. Bu söylem "dijital mutlak gözetim”in tek çıkar yol gibi gösterilmesi sonucunda bu durumun “bireylerce içselleÅŸtirilmesi” ile de desteklenmektedir.

Samsung_City_Night_still_image_low_res.j

Bir distopya tahayyülünün modeli

Ek Okuma Önerileri

​

  • Spektrum Tasarım Rehberleri | Sayı:3 | Pandemi; Ütopya ile Distopya Ara Kesitinde mi, Yoksa Heterotopyanın Bizatihi Ä°çinde mi?

​

​

​

  • Spektrum Tasarım Rehberleri | Sayı:2 | Pandemide ve Post-pandemide Toplum ve Mekân: GörüÅŸler, Öngörüler, Öneriler

​

​

​

  • Spektrum Tasarım Rehberleri | Sayı:1 | Pandemide Kentsel Sistem: YaÅŸama, Çalışma ve SosyalleÅŸme Mekânlarında Yeni Standartlara DoÄŸru

​

​

​

  • Covid-19 ve Thomas More'un "Ütopyası"

​

​

​

  • “Korona sonrası süreç, ütopyaları veya bilim-kurgu romanlarını aratmayabilir!” 

​

​

​

​

  • “Ütopya ve distopya sarkacında koronavirüs salgını”

​

​

​

  • Ütopya ve distopya sarkacında siyah kuÄŸu

​

​

​

​​

​

​

​

​

bottom of page