top of page
Ä°nsan - DoÄŸa - Pandemi
Ä°NSANIN DOÄžADAN KOPMASI...
KELEBEK ETKÄ°SÄ° TEORÄ°SÄ°
​
''Amazon ormanlarında bir kelebeÄŸin kanat çırpması ABD 'de fırtına kopmasına neden olabilir''
E.N. Lorenz
KOZMÄ°K OLAYLAR
OLASILIKLAR
​
Teori bir sistemin baÅŸlangıç verilerindeki küçük deÄŸiÅŸikliklerin büyük ve öngörülemez sonuçlar doÄŸurabilmesine dayanır. Edward N. Lorenz bilgisayarda hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken baÅŸlangıç verisinde yaptığı çok küçük bir hatanın, sonucu tamamen deÄŸiÅŸtirdiÄŸini fark eder. Anlaşılır kılmak için kelebek metaforunu kullanır. Bu bir kelebeÄŸin kanat çırpmasının fırtına oluÅŸturmasından çok, eÅŸik deÄŸerindeki bir fırtınayı baÅŸlatacak mikro etkiye sahip olmasıyla ilgilidir.
​
Tanık olduÄŸumuz salgının mikro etkiyle makro sonuçlar vermesini ve hala öngöremediÄŸimiz bir dizi olayı tetikleyebileceÄŸini bu metaforla açıklamak mümkün mü? Aynı soruyu tersten sorduÄŸumuzda; makro ölçekte bir etki tüm durumu mikro düzeye dönüÅŸtürebilir mi?
TEKERRÜR
Toplumlar, tarih öncesi çaÄŸlardan günümüze kadar kırsal ve kentsel yerleÅŸim arasında sürekli yön deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir. Bu yön
deÄŸiÅŸtirme baÅŸlarda daha geniÅŸ zaman aralıklarında seyrederken, toplumların geliÅŸmesiyle birlikte gittikçe daha sık seyretmeye baÅŸlamıştır. Tarım devrimi, kentleÅŸme, endüstri devrimi gibi birçok toplumsal olay bu yönelimde etkili olmuÅŸtur. Arkaik toplumlarda doÄŸayla birlikte bir yaÅŸam varken; inanç, zaman kavramı ve rasyonel akılcı düÅŸüncenin ortaya çıkmasıyla birlikte doÄŸaya hükmetme süreci baÅŸlamıştır.
​
DÖNGÜSEL ZAMAN
Döngüsel zaman anlayışının olduÄŸu geleneksel toplumlarda yaÅŸam daimi olarak tekerrür eder. Bu toplumların kader inancı vardır ve kaderlerini kozmos ve kozmik ritimlerle baÄŸlantılı görürler. Bir baÅŸlangıç ve bir sonun olmadığı gibi sürekli yinelenen bir döngünün içindedirler. Zaman da bu sonsuz döngünün bir parçasıdır.
​
DOÄžRUSAL ZAMAN
DoÄŸanın parçası olan insan;
üç tek tanrı inancının doÄŸması, tarih kavramı ve rasyonel düÅŸüncenin geliÅŸmesiyle birlikte doÄŸadan kopar, aklıyla hükmetmeye baÅŸlar. YaÅŸam, baÅŸlangıç ve sonun olduÄŸu zamanın üzerine temellenir, doÄŸrusal bir çizgide akar. GeçmiÅŸ ve gelecek ise ÅŸimdinin uzantılarıdır.
​
EVRENÄ°N YASALARI
Kendini evrenin kozmik yasalarından soyutlayan insan; pandemi süreciyle birlikte doÄŸanın yeniden kendini hatırlatmasına tanık oluyor. Olasılıkların, devinimlerin, tekkerrürlerin olduÄŸu yaÅŸam döngüsü zihinlere Edward N. Lorenz'in ortaya koyduÄŸu kelebek etkisi metaforunu hatırlatıyor. Gerçekten bir kelebek fırtınaya neden olabilir mi?
​
Ä°lgili teoriler: Kaos teorisi , sistem teorisi
bottom of page